Podróż przez dziesięć epok

Podróż przez dziesięć epok

Żyjemy w XXI wieku i trudno uwierzyć, że nawet dziś czerpiemy garściami z wszystkich poprzednich epok, nawet jeśli niektóre z nich nazywamy okresem ciemnoty i barbarzyństwa. Wynalazki, sztuka, kultura, obyczaje, prawo czy polityka naszych przodków to fundamenty, na których do dziś stoi cywilizacja. Nie trzeba być wybitnie oczytanym, aby zauważać nawiązania kulturowe do czasów antycznych czy renesansowych. Czasami trudno nie odnieść wrażenia, że im więcej wiemy o przeszłości, tym bardziej zrozumiała jest dla nas teraźniejszość. Jak wyglądały poprzednie epoki i co podarowały wszystkim kolejnym?

Starożytność

Okres przedpiśmienny starożytności obejmuje kilka tysięcy lat, a więc znacznie więcej niż wszystkie kolejne epoki aż do dzisiaj. Jeśli więc chodzi o ten etap historii, dysponujemy tylko szczątkową wiedzą i spuścizną, która mimo to odcisnęła gigantyczne piętno na cywilizacji europejskiej. Według badań do największych krain należały wówczas Mezopotamia, leżąca między Tygrysem i Eufratem, które miały swoje ujścia w Zatoce Perskiej. To tam żyli Sumerowie, Babilończycy i Asyryjczycy, a zbiór praw Hammurabiego miał stać się najsłynniejszym kodeksem w historii świata. Panowali wówczas również Fenicjanie i Persowie, którym udało się podbić starożytny Egipt i zdominować jego kulturę po ponad 3000 lat. Dziś starożytność kojarzy się przede wszystkim z Grecją i Rzymem, które dały światu doskonałe rozwiązania architektoniczne, dzieła Homera, dramaty Sofoklesa, komedie Arystofanesa, wspaniałą mitologię oraz podstawy wiary judaistycznej. Umowny kres starożytności nastąpił w V wieku, kiedy Rzym został podbity przez plemiona germańskie.

Średniowiecze

Najazdy, wojny i konflikty religijne doprowadziły do ogromnych zmian politycznych. Średniowiecze niemal w całej Europie zaczęło rozwijać skrzydła w V wieku. W Polsce za jego początek uznaje się wiek X, kiedy Mieszko I przyjął chrzest, a później Bolesław Chrobry zajął się chrystianizacją kraju. Europa została podzielona na dwie części odrębne kulturowo: wschodni oparty na religii prawosławnej i kulturze greckiej, oraz zachodni oparty na kulturze łacińskiej i religii katolickiej. W sztuce rządziły motywy sakralne, dzięki którym analfabeci mieli możliwość poznawania Pisma Świętego. Ideałami byli wówczas rycerze, władcy i asceci. Epoka ta do dziś jest synonimem obskurantyzmu i zacofania na rzecz zabobonów i wyjątkowo dużej roli Kościoła. Jednak to również w tej epoce zaczęły pojawiać się pierwsze uniwersytety.

Renesans

Kiedy Turcy zdobyli Konstantynopol, a Hiszpanie Granadę, rozpoczęła się epoka renesansu trwająca od końca XIV do XVI wieku. Był to rozkwit humanizmu i powrót do najpiękniejszych wzorców antyku. Zaczęły powstawać pierwsze wybitne dzieła w językach narodowych, a włoskie miasta-państwa osiągnęły szczyt potęgi. To niezwykle ważny okres dla sztuki. Bogacze opiekowali się artystami, a świecki mecenat poszerzał swobodę twórców, którzy w końcu mogli uciec od tematyki religijnej. To epoka wszechstronnie utalentowanych artystów i wynalazców, takich jak Leonardo da Vinci czy Michał Anioł, ale również czas, w którym tworzyli Francesco Petrarca czy Jan Kochanowski i Mikołaj Rej. W renesansie postanowiono również wyrównać rachunki z Kościołem, który przez wieki wykorzystywał naiwność wierzących. Wystąpienie Marcina Lutra i reformacja były wielkimi wydarzeniami na skalę całego kontynentu.

Barok

Barok obejmuje prawie dwa stulecia i jest do dziś uznawany za jedną z najbardziej kontrowersyjnych epok w dziejach. Kontrreformacja i wszechobecne konflikty niosły ze sobą poczucie niepewności, dlatego też ludzie zaczęli interesować się nie tylko sensem istnienia, ale również samą śmiercią. To ona często dominowała w sztuce, a przesadne zachowanie, karykaturalne stroje i makijaż, dziś kojarzyć by się mogły wyłącznie z groteską albo cyrkiem. To epoka w cieniu wojny trzydziestoletniej, ale też czas, w którym tworzyli Rembrandt, Rubens czy El Greco.

Oświecenie

Po drugiej w historii epoce ciemności i barbarzyńskich konfliktów miało w końcu nadejść światło. Kolejna epoka stawiała na pierwszym miejscu rozum, wiedzę i wykształcenie. Miały one pomóc w walce z dogmatami i zabobonem. Wielka Rewolucja Francuska po dziesięciu latach trwania i zgilotynowaniu tysięcy ludzi przyniosła Deklarację Praw Człowieka i Obywatela, a Paryż stał się kulturową stolicą Europy. Epoka ta stała się czarną plamą na osi czasu dla wielu Polaków. W 1772 roku dochodzi do pierwszego rozbioru Polski. 3 maja 1791 roku uchwalono konstytucję, jednak zawiązana konfederacja w Targowicy i konflikt z Rosją doprowadzają do drugiego rozbioru w 1793 roku. Rok później Tadeusz Kościuszko ogłasza powstanie narodowe, kończy się ono jednak klęską i ostatnim rozbiorem w 1795 roku. Polska znika z map Europy na 123 lata, a jej obszar zostaje podzielony między trzech zaborców.

Romantyzm

Romantyzm to epoka, którą każdy naród odbierał nieco inaczej, jednak wszędzie zapanowała moda na nieszczęśliwą miłość czy poleganie na duszy, wierze i intuicji. W Polsce romantyzm to czas, w którym snuto plany narodowowyzwoleńcze, rozmyślano o zamachach na cara i wyzwoleniu narodu, który do walki zagrzewali wieszczowie, z Adamem Mickiewiczem na czele. Wojny napoleońskie rozbudziły nadzieję na powrót do dawnego porządku, a Polacy uwierzyli, że są narodem wybranym. Upadek powstania listopadowego w 1830 roku zakończył się załamaniem nerwowym Fryderyka Chopina i wielu innych. Nadal jednak wierzono, że przyjdzie czas, w którym Polska ponownie stanie się potęgą.

Pozytywizm

Dziś kojarzy się przede wszystkim z dynamicznym rozwojem gospodarczym oraz prozą największych powieściopisarzy, takich jak Dostojewski, Prus, Żeromski czy Zola. To okres, w którym czas podróży kilkukrotnie się skrócił, na ulicach pojawiły się lampy gazowe, a naukowcy tworzyli nowe teorie dotyczące wszechświata. To właśnie wtedy po dwóch stronach oceanu skandal wywołały śmiałe teorie Karola Darwina, a wynalazek Ignacego Łukasiewicza zaowocował tym, że wkrótce każdy miał w domu lampę naftową. Fortuny właścicieli fabryk były inwestowane w kolejne instytucje, a fabryki pracowały nieustannie. Jednak skupienie się wyłącznie na rozwoju społeczeństwa szybko zaczęło nudzić się wielu wybitnym jednostkom.

Modernizm

Jedna z najciekawszych epok, łącząca w sobie rozkwit sztuki i beztroskiego życia, a także czas zbrojeń większości państw. Symbolem czasów stały się zadymione kawiarnie, w których najwięksi malarze odtwarzali wizerunki prostytutek, popijali absynt i słuchali nowych wierszy wybitnych poetów. To okres, w którym karierę zaczynali Arthur Rimbaud, Charles Baudelaire, Pablo Picasso, Bolesław Leśmian czy Tadeusz Boy-Żeleński. Pod koniec XIX wieku bracia Lumiere zaprosili do paryskiej kawiarni gości, którzy po raz pierwszy mieli zobaczyć film, a widok rozpędzonego pociągu na ekranie wywołał ogromną panikę. Fascynowaną się parapsychologią, a seanse spirytystyczne stanowiły wielką rozrywkę wyższych sfer.

Dwudziestolecie międzywojenne

28 lipca 1914 wybuchła pierwsza wojna światowa, zwana wówczas Wielką Wojną. Pochłonęła miliony ofiar, a jej koniec w 1918 roku powitano entuzjazmem na całym świecie. Dla Polski i Czechosłowacji oznaczało to odrodzenie się w postaci państw narodowych, upadły wielkie monarchie, a na gruzach jak grzyby po deszczu wyrastały kabarety, kawiarnie i kina. Ludzie zachłysnęli się wolnością i pokojem, a artyści zachwycali swoją twórczością. W Polsce tworzyli Skamandryci czy Witold Gombrowicz, a na czele państwa stał Józef Piłsudski. W Warszawie i Krakowie drukowane polskie gazety, magazyny literackie, a piosenki, które wówczas powstawały znane są do dnia dzisiejszego. Nie wierzono wówczas, że okres wolności po 123 latach zaborów potrwa tylko dwadzieścia lat.

II wojna światowa

Rozpoczęła się 1 września 1939 roku i w ciągu sześciu lat doprowadziła do śmierci dziesiątek milionów żołnierzy i ludności cywilnej, a także eksterminacji większości europejskich Żydów. Adolf Hitler stał się synonimem zła, wojny i szaleństwa. W ciągu niespełna dwóch lat podbił niemal całą Europę i pokonał każdego wroga z wyjątkiem Anglii. Po zakończeniu drugiej wojny światowej zastanawiano się, czy sztuka jest jeszcze możliwa po okrucieństwie obozowych krematoriów i sześcioletniej walce o przetrwanie. Europa została podzielona na strefy wpływów, Polska ponownie znalazła się pod władaniem Rosjan, a potem rozpętała się tak zwana Zimna Wojna. Do dziś nie nazwano kolejnych etapów historii i trudno powiedzieć, jak określą je przyszłe pokolenia.

Dodaj komentarz